Bóle mięśniowe mogą pojawić się u osób w każdym wieku. Ich przyczyny zwykle nie są groźne i nie wiążą się z poważnymi chorobami. Zdarza się jednak, że jest to jeden z objawów nieprawidłowości, które wymagają odpowiedniego rozpoznania i leczenia. Z tego powodu bóle mięśniowe, zwłaszcza długotrwałe i nasilone, nie powinny być bagatelizowane.
Szkielet człowieka jest pokryty mięśniami poprzecznie prążkowanymi. Składają się one z włókien mięśniowych ułożonych w pęczki o walcowatym kształcie i długości wynoszącej kilka centymetrów. Mogą one pracować zależnie od woli – to znaczy, że człowiek ma wpływ na ich ruch. Mięśnie są zaopatrywane przez neurony ruchowe pochodzące z nerwów czaszkowych lub rogów przednich rdzenia kręgowego1. Bóle mięśniowe mają pochodzenie receptorowe, a więc pojawiają się na skutek drażnienia receptorów bólowych przez różne czynniki2.
Możliwe przyczyny bólu mięśni
Ból mięśni ma różne przyczyny. W wielu przypadkach dolegliwości występują samodzielnie, jednak zdarza się także, że towarzyszą im inne objawy. Mogą to być m.in.: ogólne osłabienie, zmęczenie, brak możliwości wykonywania ruchów, podwyższona temperatura ciała, kaszel, ból głowy. Ból ogranicza się tylko do jednej grupy mięśni lub promieniuje do innych części ciała. Występuje w spoczynku lub podczas wykonywania ruchów2.
Ból mięśni i gorączka, którym dodatkowo towarzyszą objawy ze strony górnych dróg oddechowych (katar, kichanie, ból gardła, kaszel, chrypka), mogą wskazywać na grypę, która jest chorobą wywołaną infekcją wirusową. Czas jej trwania wynosi ok. 5–7 dni3.
Bardzo częstą przyczyną bólu mięśni jest ich nadmierne rozciągnięcie i przeciążenie2. Ból tego typu potocznie nazywany jest zakwasami i dochodzi do niego na skutek intensywnej aktywności fizycznej. Zakwasy, czyli zespół opóźnionego bólu mięśniowego (z ang. DOMS - delayed onset muscle soreness), pojawiają się podczas chodzenia, poruszania kończynami lub dotykania miejsc, które były poddawane treningowi6. Charakterystyczny ból spowodowany jest reakcją organizmu na mikrourazy i uruchomieniem procesów regeneracji - komórki redukujące stan zapalny napływają do miejsca uszkodzenia. Bóle mięśniowe pojawiają się zwykle od 24 do 72 godzin po wysiłku i utrzymują się około tygodnia (w zależności od intensywności treningu i indywidualnych cech organizmu). Zwykle nie towarzyszą im inne objawy.
Spotyka się także ból mięśni pochodzenia toksycznego. W takim przypadku dolegliwości są skutkiem działania substancji chemicznej na organizm. Mogą to być leki (np. przeciwpsychotyczne lub obniżające stężenie trójglicerydów), alkohol etylowy lub narkotyki. Pod ich wpływem dochodzi do przewlekłej miopatii, czyli zaburzenia funkcji mięśni2.
Bóle mięśniowe są również jednym z objawów fibromialgii. Jest to zespół chorobowy, który charakteryzuje się występowaniem dolegliwości bólowych ze strony wielu mięśni. Pojawia się samoistnie i nasila pod wpływem ucisku tkliwych miejsc (np. mięsień czworoboczny, potylica, krętarz większy). Fibromialgia objawia się także: bólami i zawrotami głowy, zaburzeniami snu, przewlekłym zmęczeniem, nadmiernym poceniem. Często obecny jest ból mięśni i pieczenie całego ciała. Dolegliwości mogą nasilać się pod wpływem zmiany pogody2.
Inne możliwe przyczyny bólu mięśni to:
- uraz2,
- niedoczynność tarczycy4,
- polimialgia reumatyczna2,
- zespół bólu mięśniowo-powięziowego2,
- toczeń trzewny układowy i inne choroby układowe tkanki łącznej2,
- zespół przewlekłego zmęczenia2.
Przeczytaj i dowiedz się jak pokonać ból pleców po treningu
Jak wygląda leczenie bólu mięśni?
Leczenie bólu mięśni zależy od przyczyny, która go wywołała. Jeżeli jest on spowodowany chorobą przewlekłą, konieczne jest wdrożenie odpowiedniej terapii. Najczęściej stosuje się metody farmakologiczne połączone z fizjoterapią2.
Doraźnie na ból mięśni może pomóc środek przeciwbólowy. Dobrze sprawdzają się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), np. z ketoprofenem. Działają na łagodne i umiarkowane dolegliwości. Można je stosować maksymalnie przez 5 dni5. Trzeba jednak pamiętać, że środek przeciwbólowy łagodzi objawy, ale nie usuwa przyczyny problemu.
Ból mięśni – czy wizyta u lekarza jest konieczna?
Ból mięśni po wysiłku fizycznym nie wymaga wizyty u lekarza. Można go złagodzić samodzielnie w domu przy pomocy środków przeciwbólowych dostępnych bez recepty i domowych metod (np. okładów). Można skorzystać także z masaży lub innych zabiegów fizjoterapeutycznych2.
Ból mięśni z gorączką lub innymi objawami należy skonsultować ze specjalistą. Może być on zwiastunem przewlekłej choroby lub innych nieprawidłowości, które wymagają leczenia. Im wcześniej rozpocznie się terapia, tym mniejsze ryzyko wystąpienia powikłań.
Jak dbać o mięśnie?
O mięśnie należy dbać. Powinny to robić nie tylko te osoby, które trenują. Każdy z nas potrzebuje ich, aby móc się poruszać i zachować pełną sprawność.
Jednym z elementów dbania o mięśnie jest dobrze zbilansowana dieta. Organizmowi należy dostarczać odpowiedniej ilość węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym (są one źródłem energii dla mięśni) i białka (są one materiałem budulcowym mięśni). Pokarm powinien być także źródłem witamin i minerałów. Należy zrezygnować ze spożywania dużej ilości cukru, dań bardzo tłustych i fast foodów.
Dla mięśni bardzo ważny jest odpoczynek. Warto pamiętać, że trzeba dać im czas na regenerację. Ich nadmierne obciążanie lub zbyt intensywny wysiłek fizyczny są jedną z przyczyn dolegliwości bólowych.
KETO/048/05-2021
