Klasterowy ból głowy, zwany niegdyś zespołem bólu głowy Hortona, a rzadziej bólem histaminowym, zalicza się do samoistnych zespołów bólowych głowy. Nazwa „klasterowe bóle głowy” nawiązuje do napadowego charakteru tej przypadłości, która pojawia się okresowo. Napady, czyli klastery, najczęściej nawracają u chorego o stałej porze. Dolegliwości bólowe są silne, zlokalizowane w okolicy oczodołu. Towarzyszą im objawy dodatkowe – łzawienie oka, opadanie powieki, nadmierna ilość wydzieliny z nosa. Pojawiają się zawsze po tej samej stronie, co ból.
Klasterowe bóle głowy – jakie są ich przyczyny?
Klasterowe bóle głowy są rzadko rozpoznawaną, ale bardzo dobrze zdefiniowaną jednostką chorobową. Rzadkość jej występowania można częściowo łączyć z niedostateczną rozpoznawalnością. Mimo że są bardzo dokuczliwe, nie zagrażają życiu chorego, aczkolwiek istotnie pogarszają jego funkcjonowanie. Charakterystyczną cechą klasterowych bólów głowy jest ich krótki czas trwania (od kilkunastu minut do kilku godzin) i samoistne ustępowanie. U niektórych osób ból może utrzymywać się nieco dłużej, jednak niewielki odsetek chorych doświadcza postaci przewlekłej, trudnej do leczenia.
Odsetek chorych z rozpoznaniem klasterowych bólów głowy jest niewielki – nie przekracza 0,05%1. Choroba ponadto zdecydowanie jest przypadłością mężczyzn - dane wskazują, że atakuje ich dziewięć razy częściej niż kobiety2. Zwykle rozpoczyna się w młodym wieku, jeszcze przed ukończeniem 30 roku życia. Klasterowe bóle głowy występują częściej u osób, u których bóle tego rodzaju stwierdza się w wywiadzie rodzinnym. Dotychczas jednak nie dowiedziono zależności między uwarunkowaniami genetycznymi a tą jednostką chorobową. Przyczyny tej przypadłości nie są znane. Dzięki nowoczesnym metodom obrazowania ośrodkowego układu nerwowego udało się wykazać zwiększoną aktywność w okolicy podwzgórza, jednak brak związku pomiędzy tą strukturą a napadem.
Objawy klasterowego bólu głowy (bólu głowy Hortona)
Ból głowy nie jest objawem swoistym dla konkretnej jednostki chorobowej, jednak mija zazwyczaj sporo czasu od momentu rozpoczęcia diagnostyki do właściwego rozpoznania. Skala bólu w przypadku klasterowych bólów głowy świadczy o znacznym cierpieniu chorego, dlatego właściwe rozpoznanie powinno być postawione jak najszybciej. Zgodnie z wiedzą podręcznikową, dość trudno pomylić klasterowe bóle głowy z migreną. Jednak w praktyce zdarza się, że chorzy podają dodatkowe dolegliwości charakterystyczne dla innej jednostki chorobowej, zbijając lekarza z tropu. Może tak być przy wystąpieniu tzw. aury, czyli objawów neurologicznych, które poprzedzają klasyczny ból migrenowy. Przez długi czas panował pogląd, że aura nie poprzedza napadów klasterowych. Jednak obecne dane wskazują, że u części pacjentów może wystąpić dość krótka aura wzrokowa, podobna do tej, która poprzedza atak migreny3. Wzięcie tego faktu pod uwagę, znacząco może wpłynąć na poprawną diagnostykę.
Objawem charakterystycznym klasterowych bólów głowy jest przede wszystkim ból w okolicy oczodołu, obejmujący twarz po jednej stronie. Dolegliwość ta pojawia się nagle. Inne objawy, które pojawiają się jednoczasowo z bólem twarzy i mogą ułatwić postawienie trafnej diagnozy, to:
- łzawienie oka,
- obrzęk twarzy,
- opadanie powieki,
- zaczerwienienie spojówki,
- zwężenie źrenicy,
- nadmierna ilość wydzieliny z nosa,
- nadmierna potliwość skóry twarzy.
Ból niejednokrotnie jest na tyle silny, że może prowadzić do wymiotów. Napad klasterowego bólu głowy jest natomiast krótkotrwały - trwa od kilkunastu minut do kilku godzin. Czas ten w znaczący sposób odróżnia chorobę od bólu migrenowego (napad migreny z fazą bólu może trwać ponad 72 godziny) czy napięciowego bólu głowy (dolegliwości bólowe utrzymują się zwykle przez kilka godzin, narastając).
Jak leczyć klasterowy ból głowy?
Leczenie klasterowego bólu głowy jest trudne. Podstawą jest właściwe rozpoznanie. W przypadku wszystkich typów bólów głowy działania są wielokierunkowe i obejmują zapobieganie pojawieniu się napadów, ich przerwanie czy przewlekłe stosowanie leków przy długotrwałych dolegliwościach4.
Przy rozpoznaniu klasterowego bólu głowy, trudno mówić o zapobieganiu napadom, ponieważ do tej pory nie znaleziono na to skutecznego sposobu. Trudne jest również leczenie samych napadów, ponieważ w większości przypadków klasterowy ból głowy jest krótkotrwały. Leki przeciwbólowe, takie jak np. ketoprofen, ibuprofen czy metamizol potrzebują czasu, by zadziałać. Szybciej więc dochodzi do samoistnego ustania dolegliwości. Uznaje się zatem, że klasyczne leki przeciwbólowe, takie jak Ketonal Active, bardzo dobrze sprawdzają się w leczeniu bólu głowy o innej przyczynie, ale nie mają zastosowania w terapii klasterowych bólów głowy.
Nie można jednak zostawić chorego bez pomocy, ponieważ napady, choć są krótkotrwałe, bywają bardzo uciążliwe. Dlatego lekarz może rozważyć doraźne podanie, w postaci zastrzyku lub aerozolu do nosa, leku z grupy tryptanów, czyli substancji stosowanych klasycznie w leczeniu migreny. Uznaje się, że pomocne w łagodzeniu bólu jest wdychanie tlenu (nawet 12 l/min), jednak trudno o okresowe zastosowanie tej metody w warunkach pozaszpitalnych. Wielu lekarzy zajmujących się terapią klasterowych bólów głowy stosuje też inne leki na receptę, które mają zapobiec kolejnym napadom.
KETO/023/03-2020
Dowiedz się również czym jest pulsujący ból głowy
