It looks like you are using an older version of Internet Explorer which is not supported. We advise that you update your browser to the latest version of Microsoft Edge, or consider using other browsers such as Chrome, Firefox or Safari.

Ból pooperacyjny i pourazowy łagodzony jest przeważnie przez odpowiednio dopasowaną farmakoterapię. Jego skuteczne leczenie znacznie redukuje dolegliwości oraz w istotny sposób wpływa na poprawę jakości życia. Zastosowanie mają często niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ).

Ból pooperacyjny i pourazowy to nadal aktualny problem medycyny. Wybór odpowiedniego leku, który uśmierzy dolegliwości, to nie lada wyzwanie, które determinowane jest wieloma czynnikami, w tym m.in. szacowanym czasem terapii, stopniem nasilenia bólu, ryzykiem użycia leku, skutecznością wcześniejszej terapii przeciwbólowej oraz współistniejącymi schorzeniami i stanem ogólnym pacjenta.

Ból pooperacyjny i pourazowy - czym jest?

Według Międzynarodowego Stowarzyszenia Badania Bólu ból to subiektywne, czuciowe, emocjonalne doznanie związane z uszkodzeniem tkanek. Biorąc pod uwagę aspekt czasu, rozróżniono ból ostry (w tym ból pourazowy i pooperacyjny) oraz przewlekły. O bólu ostrym mówi się wówczas, gdy trwa do 3 miesięcy, ustępuje wraz z wywołującą go chorobą i jest bezpośrednim następstwem uszkodzenia tkanek.

Ból pourazowy, jak sama nazwa wskazuje, spowodowany jest urazem i uważany jest za nieuchronne jego następstwo. Stopień jego natężenia determinowany jest lokalizacją, ciężkością, rozległością urazu i stanem ogólnym pacjenta. Przyczyną jest najczęściej wypadek komunikacyjny, kontuzja lub inny uraz. Zwykle ból pourazowy ustaje po kilku lub kilkunastu dniach. 

Dolegliwości pooperacyjne odczuwane są przez chorego poddanego zabiegowi chirurgicznemu. Pojawiają się po tym, jak przestaje działać znieczulenie. Jest konsekwencją uszkodzenia w trakcie zabiegu tkanek powierzchownych, struktur położonych głębiej oraz organów wewnętrznych. Jak długo utrzymuje się ból pooperacyjny? Największe natężenie dolegliwości stwierdza się w pierwszej i drugiej dobie po zabiegu. Ulega ono znacznemu zmniejszeniu w trzeciej lub czwartej dobie. To jednak uśrednione dane, ponieważ na natężenie i zasięg bólu wpływ mają:

  • rodzaj operacji, w tym lokalizacja, rozległość i czas jej trwania (najsilniejszy ból jest po zabiegach w okolicy nadbrzusza),
  • przygotowanie pacjenta do operacji,
  • cechy osobowości chorego,
  • stan ogólny pacjenta1.

Zarówno bólom pourazowym, jak i pooperacyjnym towarzyszą odczucia związane ze skurczem mięśni gładkich – wzmożone napięcie mięśni, uciążliwe parestezje, ograniczenie ruchomości.

Ból pourazowy

Ból pourazowy i pooperacyjny – jak go ocenić?

Ból pooperacyjny i pourazowy, zanim będzie łagodzony, musi zostać oceniony. Adekwatnie do stopnia jego natężenia podejmuje się odpowiednie kroki. Jednym z bardziej znanych sposobów oceny dolegliwości bólowych jest skala numeryczna. Ma ona postać podziałki, gdzie na jednym końcu jest 0 – całkowity brak bólu, a na drugim 10 – ból o maksymalnym natężeniu, jakie pacjent może sobie wyobrazić. Chory zaznacza miejsce na podziałce najbardziej odpowiadające doświadczonemu bólowi.

Zastosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych w bólu pourazowym

W uśmierzaniu bólu pourazowego o lekkim lub umiarkowanym natężeniu - zwłaszcza w bólu kostno-stawowym i mięśni, powszechnie wykorzystuje się środki z grupy NLPZ, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne. Mogą być one stosowane w formie monoterapii. Przy drobnych urazach, np. zwichnięcie kostki, jednym z częściej wykorzystywanych jest ketoprofen, będący substancją czynną Ketonalu. Zalecana dawka to 150 mg na dobę w 3 dawkach podzielonych. Pamiętać trzeba jednak, aby zażywanie każdego leku skonsultować z lekarzem lub farmaceutą, aby uniknąć działań niepożądanych2.

Inne leki na ból pourazowy i pooperacyjny

Wśród nieopioidowych leków przeciwbólowych łagodzących dolegliwości pourazowe i pooperacyjne jest paracetamol. Stosuje się go samodzielnie albo słabymi opioidami. Przeciwwskazaniami do stosowania tego środka są zwłaszcza: ciężka niewydolność nerek i wątroby, nadwrażliwość na lek i choroba alkoholowa. Dawka terapeutyczna paracetamolu dla dorosłych to maksymalnie 4 g na dobę3.

Kolejnym możliwym do zastosowania lekiem nieopioidowym jest metamizol. Obok uśmierzania bólu wykazuje działanie przeciwgorączkowe, zmniejszające napięcie mięśni gładkich i hamujące apoptozę limfocytów. Lek stosowany jest samodzielnie lub w połączeniu z opioidami. Podawany może być na wiele sposobów. Nie jest wskazany u osób z m.in. niewydolnością serca, nerek lub wątroby, skurczowym ciśnieniem tętniczym poniżej 100 mm Hg, chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, astmą oskrzelową. Dawka terapeutyczna metamizolu dla dorosłych to maksymalnie 3 g na dobę.

Opioidy przy bólu pourazowym i pooperacyjnym

W przypadku braku skutecznego efektu przeciwbólowego przy podawaniu środków nieopioidowych do terapii należy dołączyć opioidy. Ich zażywanie wiąże się jednak z wieloma skutkami niepożądanymi, włącznie z ryzykiem powstania tolerancji lub uzależnienia. Aby zmniejszyć ich dawkę, a tym samym szkodliwość, powszechnym rozwiązaniem jest terapia skojarzona4.

KETO/293/08-2020

Bibliografia:

1. K. Korzeniowska, E. Szałek, Ból, „Farmacja Współczesna”, 2010, nr 3, s. 9–14.
2. J. Woroń, Ketoprofen w farmakoterapii bólu – dlaczego warto go stosować?, „Gazeta Farmaceutyczna”, 2017, nr 11, s. 19–22.
3. J. Dobrogowski, Nie kłaniaj się bólowi i ból się! Poradnik dla pacjenta i opiekuna, Koalicja na Rzecz Walki z Bólem „Wygrajmy z Bólem”, Warszawa 2016.
4. J. Wordliczek, R. Zajączkowska, M. Malec-Milewska, J. Woroń, W. Serednicki, Uśmierzanie bólu pourazowego, „Terapia”, 2019, t. 7, nr 378, s. 4–11.

Curated Tags

Przeczytaj również

Najczęstsze pytania

Zobacz także